KRONİK BÖBREK HASTALIĞI NEDİR?
Böbrekler sağlığın korunmasında önemli rol üstlenen organlardır. Kanın süzülmesini ve atık maddelerin kandan süzülmesini sağlayan böbrekler bir yandan idrar oluşturarak bu maddelerin vücut dışına atılmasını sağlar. Kan basıncının ayarlanması, iskelet sistemi sağlığı ve kırmızı kan hücresi üretimi böbreklerin yardımcı olduğu diğer vücut fonksiyonlarıdır.
Uzun süre boyunca devam eden (kronik) böbrek hastalığı yaşayan bireylerde, böbreklerin birkaç aydan daha çok zamandır hasar gördüğü tahmin edilir. Böbreklerdeki hasar bu organların kanı filtreleme işlevini yerine getirmesini güçleştirerek, önemli sağlık sorunlarının gelişimi ile sonuçlanabilir.
Kronik Böbrek Hastalığı Nedir?
Kronik böbrek hastalığı, böbreklerin ilerleyici ve ağır hasara uğraması ile karakterize bir rahatsızlıktır.
Böbreklerin temel işlevi kanın süzülmesi ve böylelikle vücuttaki fazla su ve atık maddelerin kandan uzaklaştırılması adına idrar üretilmesidir. Kronik böbrek hastalığının ilerlemesi ile birlikte böbrek bu temel işlevlerini yerine getiremez ve vücutta fazla miktarda sıvıya ek olarak çeşitli elektrolit ve atık maddelerin birikimi meydana gelebilir.
Kronik böbrek hastalığının seyrinde oluşabilecek birçok belirti ve bulgu mevcuttur:
- Bulantı, kusma
- İştah kaybı
- Halsizlik
- Uyku problemleri
- İdrar miktarında değişiklik meydana gelmesi
- Kas seğirmeleri ve krampları
- Ayak ve bileklerde ödem
- Geçmeyen kaşıntı
- Yüksek kan basıncı
Kronik böbrek hastalıklarında vücudun çeşitli bölgelerinde sıvı birikimi meydana gelebilir. Bu tablo kalp çevresinde gelişirse göğüs ağrısı; akciğer çevresinde meydana gelirse nefes darlığı gibi belirtiler şikayetler arasına eklenebilir. Genel olarak kronik böbrek hastalığında oluşan belirtiler bu rahatsızlığa özgü olmayıp altta yatan başka bir hastalığın habercisi olabileceği unutulmamalıdır.
Belirtilerin kronik böbrek hastalığından kaynaklandığının aydınlatılmasında hekimler ilk olarak kişinin tıbbi öyküsünün alınması ve fizik muayenesinin gerçekleştirilmesine başvururlar. Bireylerin daha önce hipertansiyon ya da diabet tanısı alıp almadığı, kullanılan ilaçlar, idrar yapma ve idrarın özellikleri ile ilgili değişiklikler veya diğer aile bireylerinde böbrek hastalığının varlığı, tıbbi öykü sırasında irdelenen temel konular arasında yer alır.
Öykü alma ve fizik muayene sonrasında hekimlerin böbrek hastalığına tanısal yaklaşımda başvurduğu çeşitli tetkik ve görüntüleme yöntemleri mevcuttur. Böbrek fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla başvurulan ilk yöntem basit kan ve idrar tetkikleridir. Kreatinin ve üre gibi maddelerin kan seviyesinin sürekli olarak yüksek seyretmesi kronik böbrek hastalığına işaret edebilir.
Glomerüler filtrasyon hızı (GFR) olarak isimlendirilen belirteç böbreklerin süzme işlevini ne kadar etkili olarak gerçekleştiğini göstermek amacıyla kullanılır. Glomerüler filtrasyon hızı genel olarak böbreklerin dakikada kaç milimetre kan süzebildiğini ifade eder. Sağlıklı bireylerin glomerüler filtrasyon hızı dakikada 90 ve üzeri olarak kabul edilir. Kronik böbrek hastalığı için anlamlı kabul edilebilecek eşik değer 60 ml/dk’nın altıdır. 60 ml/dk ile 90 ml/dk aralığında olan kişiler, eşlik eden diğer hastalıklar, bu hastalıkların böbreği etkileme durumları ve kronik böbrek hastalığı gelişme riski açısından takip gerektirmektedir.
İdrar tetkiklerinde kişiden alınan örnek incelenerek içerisinde kronik böbrek hastalığına dair değişikliklerin olup olmadığı değerlendirilir. İdrarda protein veya kan hücresi varlığı idrar tetkiklerinde incelenen temel parametreleri oluşturur. Bu maddelerin idrarda bulunması böbreklerin hasarlandığını gösteriyor olabilir.
Böbreklerde meydana gelen yapısal problemlerin tespitinde radyolojik görüntüleme yöntemleri fayda sağlayabilir. Ultrasonografi (USG), bilgisayarlı tomografi (CT) ve manyetik rezonans görüntüleme (MRI), böbrek görüntülemesi amacıyla başvurulabilecek radyolojik tetkikler arasında yer alır.
Laboratuvar tetkikleri ve radyolojik görüntüleme yöntemlerine ek olarak kronik böbrek hastalığının tespit edilmesinde biyopsi işleminden de faydalanılabilir. Bu işlemde alınan küçük böbrek dokusu örneği laboratuvar ortamında incelenerek hastalığın ve altında yatan nedenin kesin olarak ortaya çıkarılması sağlanabilir.
Kaynakça:
1- https://www.medicalnewstoday.com/articles/172179
3- https://www.healthline.com/health/ckd-stages
4- https://www.healthline.com/health/chronic-kidney-disease
5- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/15096-kidney-disease-chronic-kidney-disease
6- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/chronic-kidney-disease/symptoms-causes/syc-20354521